Operatif vaginal doğum başlığı altında forseps ve vakumla doğum incelenir. Son yıllarda bu tür müdehaleler yerine sezaryan uygulaması artmıştır. Eskiden sık kullanılan forseps artık nerdeyse kullanılmamaktadır. Vakum forsepsten daha fazla kullanılmaktadır.Bu prosedürlerin başarısı doğru zamanda , doğru hastada ve usta ellerde yapılmasına bağlıdır.
Forseps doğum: Çok uzun yıllar önce zorunluluk üzerine icat edilen bu yöntemde çıkım halindeki başın doğurtulması amaçlı iki büyük metal kaşık benzeri alet kullanılır. 600 den fazla geliştirilmiş forceps çeşidi olmakla beraber , günümüzde çok daha az olarak ve birkaç çeşidi kullanılmaktadır. Modern obstetrikte bu denli manipülasyon gerektiren girişimler nerdeyse hiç kullanılmadığından forceps konusunda deneyimli doktor sayısı da çok azdır. Forseps incelik ve ustalıkla kullanılmalıdır. Başı çıkartmak adına asla güç kullanılmaz. Forseps kaşıkları başa oturtulduktan sonra rahatlıkla kapanması ve kilitlenmesi gerekir, bu gerçekleşmiyorsa asla ileri gidilmemelidir. Hastayı sezaryana almakta tereddüt edilmemelidir.
Vakumla doğum: 1700 lü yıllarda icat edilen vakum vaginal çıkımdaki fetüsün başına yerleştirilen çan şeklinde bir aygıt idi. Temel prensip oluşan emme basıncı ile gelen başa traksiyon uygulayıp, başın çıkımını kolaylaştırmaktır. Günümüzde vakumlar kolay kıvrılabilen, yumuşak silastik bir kap, el pompası ve emme baskısını ölçen aletten oluşmaktadır. Vakum forsepsten daha kolay uygulanan , doktorların daha tanıdık oldukları bir metoddur. Bunda da fetal başı çıkarabilmek adına defalarca ve zorlamalı olarak işlem tekrarlanmamalıdır. 20 dakikayı aşan süreli uygulama ve 3. uygulama yapılmamalıdır.
Hem forseps hem vakum fetüse ve anneye hasar verebilecek yöntemler olabilir. Bunu azaltmanın en önemli yolu kararı doğru vermek, yöntemde israr etmemek, tecrübeli olmak, sezaryana geçme konusunda geç kalmamaktır.
Operatif doğumlardan günümüzde en sık kullanılan ve yukardaki yöntemlere göre çok daha güvenilir olan metod sezaryandır. İlk kez 1610 yılında yapılmıştır. Sezaryanın günümüzde bu kadar yaygın kullanılması ile annelerin doğuma bağlı ölüm oranları her 100000 doğumda 300 lerden 10 a kadar düşmüştür. Vakum ve forsepse göre güvenilir olması doktorların da bu yöntemde tecrübelerinin çok daha fazla olmasına , zorlamalı bir işlem olmamasına bağlıdır. Şüphesiz zor sezaryanlar da vardır ama bunlar nadirdir. Fetüsün ters gelmesi, kol gelişi, ayak gelişi, çoğul gebelikler, plasentanın rahim ağzında olması, plasentanın doğum öncesinde ayrılması, iri bebek , annenin dar anatomik yapıya sahip olması, normal doğum sürerken oluşan aksilikler ; örneğin doğumun ilerlememesi, fetüsün kalp sesinin bozulması, daha önce sezaryanla doğum yapmış olmak gibi çok geniş endikasyon alanı olan sezaryan günümüzde sıkça uygulanmaktadır. Çoğu zaman anne adayının ve fetüsün hayatını kurtaran bu operasyon gelişen teknoloji ile nadiren komplikasyona neden olmaktadır.
